2020 – 10-14 T13 : 49 : 24 + 07 : 00
https://tuvi365.net/vi/news/nghien-cuu-trao-doi/nha-nguyen-voi-che-do-don-dien-o-nam-bo-nua-dau-the-ki-xix-110.htmlhttps://tuvi365.net/uploads/news/2020_10/bando.png
https://tuvi365.net/uploads/banners/baner-chu-2022.jpg
Năm 1802, sau khi vượt mặt nhà Tây Sơn, Nguyễn Ánh sáng lập ra triều Nguyễn. Lúc này, sau mấy chục năm cuộc chiến tranh, ruộng đất đa số bỏ phí, nhiều nơi nhất là miền Bắc xảy ra thực trạng dân bỏ làng phiêu tán đi những nơi khác để kiếm sốngVì vậy, song song với việc dùng giải pháp quân sự chiến lược và hành chính để đàn áp và khống chế nhân dân, những vua triều Nguyễn đều đặc biệt quan trọng chú trọng đến việc khẩn hoang, coi đó là một giải pháp tích cực nhất đưa dân vào việc làm sản xuất, xử lý được nạn dân lưu tán, giảm bớt xích míc xã hội, đồng thời lại hoàn toàn có thể tăng thêm diện tích quy hoạnh trồng trọt và tăng thêm thu nhập cho nhà nước .
” Trong việc triển khai chủ trương tăng nhanh công cuộc khẩn hoang, triều đình Nguyễn đặc biệt chú ý quan tâm đến Nam Bộ. Đó là vì nơi đây còn nhiều đất hoang hoàn toàn có thể khám phá để trồng trọt. Từ 1802 đến 1855, triều Nguyễn đã liên tục phát hành 25 quyết định hành động về khai hoang trong đó có 16 quyết định hành động vận dụng ở Lục tỉnh, 2 ở Bắc thành và 6 so với toàn nước ” 1 .
Để tăng cường công cuộc khẩn hoang, triều Nguyễn đã dùng nhiều giải pháp khác nhau. Bên cạnh khuyến khích nhân dân tự do khẩn hoang, lập làng mới, những vua Nguyễn còn cắt cử quan lại đứng ra tổ chức triển khai cho dân chúng, binh lính, tù phạm khai hoang qua hình thức đồn điền .
Đồn điền là hình thức khai hoang tích hợp kinh tế tài chính với quốc phòng. Địa điểm lập đồn điền thỏa mãn nhu cầu hai điều kiện kèm theo : nơi xung yếu về quân sự chiến lược và có tiềm năng đất đai để khai hoang. Cụ thể là do nhu yếu về tăng trưởng sản xuất và nhu yếu về chính trị, quân sự chiến lược ở vùng biên giới trong đối nội và cả đối ngoại. Trong đó nhu yếu về kinh tế tài chính là tác nhân lâu bền hơn và cơ bản nhất .
Ngay sau khi lên ngôi, Gia Long đã cho lập đồn điền ở cả bốn phủ thuộc Gia Định thành : phủ Tân Bình ( tức trấn Phiên An ), phủ Phước Long ( tức trấn Biên Hòa ), phủ Định Viễn ( tức trấn Vĩnh Thanh ), phủ Kiến An ( tức trấn Định Tường ), có nghĩa là trên toàn vùng Đồng Nai – Gia Định. Sang triều Minh Mạng, đồn điền còn tăng trưởng hơn triều Gia Long, và được lập ở nhiều nơi, đặc biệt quan trọng là ở vùng biên giới như Hà Tiên, Trấn Tây Thành, hải đảo Côn Lôn. Dưới triều Thiệu Trị không biết vì lẽ gì việc lập đồn điền bị đình chỉ, nhưng sang triều Tự Đức, việc lập đồn điền lại được chú trọng. Nguyễn tri Phương được giao trách nhiệm mộ dân lập đồn điền và chỉ trong một thời hạn rất ngắn ( khoảng chừng 1 năm ), 25 cơ đồn điền, mỗi cơ khoảng chừng trên 300 người, được lập lên trên toàn chủ quyền lãnh thổ Nam Bộ .
Bản đồ Nam Kỳ lục tỉnh triều Nguyễn
Bên cạnh việc khuyến khích khẩn hoang lập làng mới, lập đồn điền, tổ chức sản xuất, các vua Nguyễn cũng đã chú ý đến việc tổ chức quản lí ruộng đất nhằm tăng cường hiệu lực quản lí của nhà nước, trong đó có đồn điền ở Nam Bộ. Vì thế, năm 1836 Minh Mạng thực hiện một số quyết định lớn: đo lại toàn bộ ruộng đất Nam Kì và lập sổ địa bạ các làng xã ở đây. Kế hoạch được triển khai nhanh và đạt kết quả rất tốt. Điều đáng chú ý trong địa bạ Nam Kì (1836) là ngoài những thông tin chủ yếu về tình hình ruộng đất, còn có cước chú thêm nguồn gốc các loại ruộng đất. Như, ở mục tư điền, tư thổ địa bạ không chỉ ghi tên chủ sở hữu mà còn ghi rõ tên chủ sở hữu trước đó. Hay ở mục công điền, công thổ; công thổ viên địa bạ cho biết thêm một số trường hợp nguyên trước là thuộc sở hữu tư nhân nhưng do chủ sở hữu ruộng đất đã chết mà không có người thừa tự nên trở thành ruộng đất công. Ngoài ra sự thay đổi loại hình ruộng đất (ruộng thành đất, đất thành ruộng, từ trồng lúa sang trồng màu…) cũng được ghi chú rõ ràng1.
Nhìn lại hơn nửa thế kỉ triển khai chính sách đồn điền của nhà Nguyễn ở Nam Bộ trong nửa đầu thế kỉ XIX đã mang lại những hiệu quả tích cực trên nhiều mặt, thỏa mãn nhu cầu được nhiều tiềm năng mà những vua đầu triều Nguyễn mong muốn thực thi : Nam Kì đất rộng, người thưa và là khu vực hầu hết để tăng trưởng chính sách đồn điền. Điều này có 4 điều lợi : Mở rộng diện tích quy hoạnh canh tác ruộng đất, khám phá đất hoang, tăng sản lượng lương thực ; tăng thêm thu nhập của nhà nước ; bảo vệ quyền thống trị của nhà nước trên vùng đất mới đồng thời bảo vệ việc trị an ở địa phương ; xử lý một phần quân lương vùng biên giới và lương thực cho tù phạm .
Mặt khác, triển khai chính sách đồn điền ở thời kì này còn cho phép nhà Nguyễn giải quyết được những yếu tố bức xúc của xã hội như yếu tố dân nghèo không ruộng đất, phiêu tán, góp thêm phần giảm bớt những xích míc xã hội vốn đã nóng bức từ những thế kỉ trước. Ưu điểm của chính sách này là hoàn toàn có thể kêu gọi được đủ mọi loại người, dù không có một tấc sắt trong tay, đều hoàn toàn có thể lập nghiệp được. Nhà nước sẽ cấp, hay nói đúng hơn, cho vay hoặc cho thuê trước những loại trâu bò nông cụ, lúa giống và những phương tiện đi lại khác. Như thế những người không có đất trở thành có đất, ruộng đồng trong nước tăng trưởng về số lượng và khoản thuế thu cho triều đình tăng tiến không ngừng. Qua công cuộc tổ chức triển khai và khuyến khích khẩn hoang, rõ ràng triều Nguyễn có sự chăm sóc nhất định đến việc hồi sinh và tăng trưởng sản xuất nông nghiệp trải qua chính sách tăng nhanh khẩn hoang chứ không phải là ngược lại như một số ít nhà sử học trước đây đã nói 1 .
Các vua Nguyễn đã biết lựa chọn và tổ chức triển khai những hình thức khẩn hoang tương thích với vùng đất mới, với điều kiện kèm theo địa lí tự nhiên và lịch sử vẻ vang xã hội của vùng đất này, trong đó hình thức khẩn hoang lập đồn điền đóng vai trò quan trọng. Bởi vì, mặc dầu đã được khám phá từ mấy thế kỉ trước nhưng đến đầu thế kỉ XIX vùng đất Đồng Nai – Gia Định vẫn còn một diện tích quy hoạnh đáng kể chưa được khám phá. Đó là những vùng đất hoang hóa, sình lầy, lau sậy, đất nhiễm mặn, vùng đất biên giới hẻo lánh … Việc lựa chọn và tổ chức triển khai hình thức khẩn hoang lập đồn điền được cho phép những vua Nguyễn chủ động đẩy nhanh công cuộc tìm hiểu và khám phá, khi có trong tay lực lượng binh lính, tù binh, phạm nhân, kể cả dân lưu tán ; đồng thời qua đó nhanh gọn thiết lập cỗ máy hành chính, xác lập chủ quyền lãnh thổ vương quốc chủ quyền lãnh thổ so với vùng đất mới tìm hiểu và khám phá, vùng biên giới. Như vậy nhà Nguyễn trên trong thực tiễn đã từng bước hoàn tất và củng cố nền thống nhất vương quốc .
Chế độ đồn điền cũng góp thêm phần xử lý những yếu tố xã hội của Nam Bộ ở nửa đầu thế kỉ XIX : “ Dân Gia Định đa số là dân giang hồ trú ngụ, đặt ra đồn điền là để dồn bọn du thủ cho phụ thuộc vào đồng ruộng ”. Đồn điền còn là hạt nhân quy tụ khởi đầu để dân chúng đi đến một địa phương để khám phá, sản xuất, thiết lập xóm ấp. Đúng như lời Nguyễn Tri Phương nói lúc bấy giờ : “ Đất Nam Kì dân xiêu tán nhiều. Nay mượn điều chiêu mộ để dụ dân về đốc việc khai khẩn để nuôi dân ăn, thật là một cách quan yếu để giữ giặc và an dân ” .
Việc thực thi chính sách đồn điền ở Nam Bộ nửa đầu thế kỉ XIX là góp thêm phần quan trọng vào việc củng cố và tăng trưởng quyền sở hữu nhà Nguyễn về ruộng đất. Việc chủ trương Phục hồi, củng cố và lan rộng ra ruộng đất công những khu vực quản lí trực tiếp của nhà nước trước tình hình ruộng đất công ngày càng bị thu hẹp là một chủ trương đúng của những vua đầu triều Nguyễn. Bởi vì, chiếm hữu nhà nước là cơ sở kinh tế tài chính – xã hội vững chãi bảo vệ cho không thay đổi và sống sót của chính sách .
Qua việc triển khai chính sách đồn điền và chính sách khai hoang, phục hóa đã lan rộng ra tối đa diện tích quy hoạnh đất đai để sản xuất nông nghiệp và tăng nguồn loại sản phẩm nông nghiệp đáng kể cho nhà Nguyễn trong những thập kỉ đầu thiết kế xây dựng triều đại, khắc phục hậu quả cuộc chiến tranh, không thay đổi trật tự xã hội .
Chế độ đồn điền thực ra là một giải pháp quản lý đô hộ của triều Nguyễn ở Nam Bộ trên hai nghành lớn là đất đai và con người ; tạo cơ sở vững chãi cho nhà Nguyễn duy trì được trị an, tăng cường năng lực quản lí quốc gia to lớn và tăng thêm sức mạnh để xử lý những yếu tố quốc phòng, biên giới ; giảm thiểu một hầu hết việc phân phối gạo, tiền cho quân đội và lương thực để nuôi tù phạm .
Bên cạnh mặt tích cực của chính sách đồn điền thời Nguyễn nửa đầu thế kỉ XIX ở Nam Bộ là chính, chính sách đồn điền cũng có những mặt hạn chế làm thể hiện thực chất của nhà nước quân chủ chuyên chế phong kiến Nguyễn .
Quan hệ sản xuất trong những đồn điền là quan hệ bóc lột địa chủ – tá điền theo hình thức phát canh thu tô, địa chủ ở đây là nhà nước Nguyễn .
Thực chất của chính sách đồn điền là việc triển khai và bảo vệ chính sách chiếm hữu của nhà nước phong kiến Nguyễn về ruộng đất. Chính sách tăng trưởng đồn điền trọn vẹn tương thích với đường lối ruộng đất của triều Nguyễn, đường lối tăng trưởng những hình thức chiếm hữu nhà nước về ruộng đất làm cơ sở cho chế độ quân chủ quan liêu chuyên chế .
Chế độ thu nộp mẫu sản phẩm trong những đồn điền, trong từng triều vua Nguyễn có quan tâm nâng cấp cải tiến giảm nhẹ nhưng nhìn chung vẫn còn nặng nề, không hợp lý, góp phần của lực lượng sản xuất trong đồn điền cao gấp đôi so với người dân sản xuất trong xóm ấp. Binh điền và dân điền cũng có sự khác nhau trong nghĩa vụ và trách nhiệm giao nộp mẫu sản phẩm làm ra .
Việc quân sự chiến lược hóa chính sách đồn điền làm hạn chế tính tự giác, niềm tin tự do lao động chính trên mảnh đất do họ khám phá nên do đó đã có bộ phận dân đồn điền bỏ trốn và bị nhà nước truy nã, bắt phạt làm những việc làm nặng nhọc khó khăn vất vả hơn …
Tóm lại, mặc dầu sống sót 1 số ít hạn chế nhất định nhưng chính sách đồn điền được những vua đầu triều Nguyễn thực hiện ở Nam Bộ nửa đầu thế kỉ XIX mang nhiều ý nghĩa văn minh, tích cực, hiệu suất cao mang lại nguồn lợi to lớn ở trên nhiều nghành nghề dịch vụ kinh tế tài chính – xã hội, chính trị – quân sự chiến lược .
1 Vũ Huy Phúc : Tìm hiểu chính sách ruộng đất Nước Ta nửa đầu thế kỉ XIX, NXB Khoa học Xã hội, 1979, tr. 128 .
1 Xem thêm Trương Hữu Quýnh – Đỗ Bang ( CB ) : Tình hình ruộng đất nông nghiệp và đời sống nông dân dưới triều Nguyễn, NXB Thuận Hóa, Huế, 1997, tr. 5 – 27 .
1 Xem thêm : Hoàng Văn Lân, Ngô Thị Chính : Lịch sử Nước Ta ( 1858 – cuối thế kỉ XIX ), NXB Giáo dục đào tạo, HN, 1976, Q. 3, Phần I, tr. 11 – 14. Lịch sử Nước Ta – Tập II của UBKHXHVN, NXB Khoa học Xã hội, TP.HN, 1985, tr. 24 – 26 .
Source: https://tuvi365.net
Category : BLOG
